Κατάλογοι ἐπιγραφῶν Χίου, Πάρου, Ἀνάφης

Στὸ διεθνὲς συνέδριο ὑπὸ τὸν τίτλο «τὸ Ἀρχαιολογικὸ Ἔργο στὰ νησιὰ τοῦ Αἰγαίου», ποὺ διοργάνωσε τὸ Ἀρχαιολογικὸ Ἰνστιτοῦτο Αἰγαιακῶν Σπουδῶν (ΑΙΑΣ) στὴν Ρόδο στὰ τέλη τοῦ 2013 (27.11-1.12) συμμετεῖχαν κατόπιν προσκλήσεως τῶν ὀργανωτῶν, τοὺς ὁποίους καὶ εὐχαριστοῦμε καὶ ἀπὸ τὴν θέση αὐτή, καὶ μέλη τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπιγραφικῆς Ἑταιρείας. Στὸ συνέδριο ὁ Ἄγγελος Ματθαίου, γραμματεὺς τῆς Ἑταιρείας, καὶ τὰ μέλη της Γεωργία Μαλούχου, Ζώζη Παπαδοπούλου, καὶ Ἀθανάσιος Θέμος (ἀπὸ κοινοῦ μὲ τὴν Ἕλενα Ζαββοῦ καὶ τὸν Γιῶργο Παπαδόπουλο) εἶχαν τὴν εὐκαιρία νὰ παρουσιάσουν ἀντιστοίχως τὴν πορεία τῶν ἐργασιῶν γιὰ τὴν σύνταξη καταλόγων τῶν ἐπιγραφῶν τριῶν νησιῶν τοῦ Αἰγαίου, τῆς Χίου, τῆς Πάρου καὶ τῆς Ἀνάφης.
Οἱ ἐργασίες γίνονται σὲ συνεργασία μὲ τὶς ἁρμόδιες Ἐφορεῖες Ἀρχαιοτήτων καὶ ἐντάσσονται στὸ πρόγραμμα τῆς Ἑταιρείας γιὰ τὴν σύνταξη ἀναλυτικῶν καταλόγων τῶν ἐπιγραφῶν ποὺ βρίσκονται στὰ Μουσεῖα, τὶς ἀποθῆκες καὶ τοὺς ἀρχαιολογικοὺς χώρους. Ἡ σύσταση τοῦ προγράμματος στηρίζεται στὴν πάγια θέση τῆς Ἑταιρείας ὅτι ἡ ἔρευνα περὶ τὶς Ἑλληνικὲς ἐπιγραφές, τουλάχιστον ἀπὸ Ἑλληνικῆς πλευρᾶς, πρέπει νὰ θέση ὡς πρωτεύοντα στόχο της τὴν ἀποτίμηση τοῦ ἐπιγραφικοῦ πλούτου, δηλαδὴ τὴν διακρίβωση τοῦ ἀριθμοῦ τῶν σωζομένων σήμερα ἐνεπιγράφων λίθων καὶ ἐκείνων ποὺ λανθάνουν.

Χίος. Τὸ ἔργο τῆς συντάξεως τοῦ καταλόγου τῶν Χιακῶν ἐπιγραφῶν ἀπὸ τοὺς Ἄ. Ματθαίου καὶ Γεωργία Μαλούχου γίνεται παραλλήλως πρὸς τὴν προετοιμασία τῆς ἐκδόσεως τοῦ σχετικοῦ τόμου τῶν Inscriptiones Graecae, στὴν ὁποία καὶ συμβάλλει.

Ἡ συλλογὴ τῆς διάσπαρτης ἐπιγραφικῆς βιβλιογραφίας ἐπέτρεψε τὴν ταύτιση τῶν ἐπιγραφῶν τοῦ Μουσείου (περὶ τὶς 450). Συνοπτικὸς κατάλογος ἐκδόθηκε τὸ 20061 καὶ ἡ ἔρευνα γνωρίζει πλέον ποιές ἐπιγραφὲς φυλάσσονται στὸ Μουσεῖο, ποιές ἀπὸ τὶς δημοσιευμένες βρίσκονται στὴν πόλη καὶ τὴν ὕπαιθρο, καὶ ποιές λανθάνουν. Ἐκ παραλλήλου ἔχουν δημοσιευθεῖ ἢ ἐπανεκδοθεῖ ἀρκετὲς ἐπιγραφές, μερικὲς ἰδιαιτέρου ἐνδιαφέροντος (εἰκ. 1, 2), ἐνῶ ἄλλων ἑτοιμάζεται ἡ ἔκδοση. ᾽Επίσης συνεχίζεται ἡ ἀναζήτηση ἐπιγραφῶν στὸ Κάστρο, τὴν πόλη, καὶ τὴν ὕπαιθρο καὶ ἔχουν ἐντοπισθεῖ πολλὲς γνωστές, ἀλλὰ καὶ νέες (εἰκ. 3).

Eἰκ. 1. Χίος. Ἐπιγραφὴ γενῶν, μεταξὺ τῶν ὁποίων καὶ τῶν Ὁμηριδῶν (4ος/3oς αἰ. π.Χ.).

Εἰκ. 2. Χίος. Ἡ ἐπιγραφὴ γιὰ τὴν ὁριοθέτηση τῆς Δοφίτιδος (475-450 π.Χ.).

Εἰκ. 3. Χίος. Ἡ ἐπιτύμβια ἐπιγραφὴ τῆς Ἑκαταίης (5ος αἰ. π.Χ.). Εἶναι ἐντοιχισμένη στὴν ἐκκλησία τοῦ Ἁγ. Γεωργίου στὸ Λιθί.

 

Πάρος. Ἡ ἐργασία τῆς συντάξεως τοῦ καταλόγου τῶν ἐπιγραφῶν τῆς Πάρου ἄρχισε τὸ 1997 ἀπὸ τοὺς Χαράλαμπο Ἰ. Σιγάλα (+) καὶ Ἄ. Ματθαίου καὶ συνεχίζεται μὲ τὴν συνεργασία τῶν Ζώζης Παπαδοπούλου, Γ. Παπαδόπουλου, καὶ Δήμητρας Σταθάκη.

Ἤδη ἔχει σχεδὸν ὁλοκληρωθεῖ τὸ ἔργο τῆς ταυτίσεως τῶν ἐπιγραφῶν τοῦ Μουσείου τῆς Πάρου μὲ τὶς δημοσιευμένες στὶς IG καὶ τὶς μεταγενέστερες ἐκδόσεις (εἰκ. 4)· ἐπίσης ἔχουν ἐντοπισθεῖ ἀδημοσίευτες ἐπιγραφές, ἀρκετὲς ἀπὸ τὶς ὁποῖες ἔχουν ἤδη δημοσιευθεῖ (εἰκ. 5). Παραλλήλως γίνεται καὶ συστηματικὴ ἔρευνα ἐκτὸς Μουσείου γιὰ τὸν ἐντοπισμὸ ἐπιγραφῶν ποὺ λανθάνουν (εἰκ. 6), βλ. Ζώζη Παπαδοπούλου, Δελτίον Φεβρουαρίου 2011.

 

Εἰκ. 4. Πάρος. Κανονισμὸς περὶ τῶν ἀπορριμάτων, IG XII 5, 107 (περ. 475-450; π.Χ). Ἐκτίθεται στὸ Μουσεῖον Πάρου.

Εἰκ. 5. Πάρος. Δύο τιμητικὰ ψηφίσματα τῶν Παρίων, τῶν μέσων τοῦ 4ου αἰ. π.Χ.

Εἰκ. 6. Πάρος. Ἡ ἐπιγραφὴ τῆς Ἀριστοκλείας, ἐντοιχισμένη στὴν οἰκία Δαμία στὴν ἀγορὰ τῆς Παροικιᾶς.

Ἀνάφη. Οἱ ἐπιγραφὲς ἐντοπίζονται σὲ τρεῖς κυρίως τόπους τοῦ νησιοῦ· στὴν δυτικὴ πλαγιὰ τοῦ λόφου Καστέλλι, ὅπου καὶ ἡ ἀρχαία πόλις, στὸν μικρὸ ὅρμο νοτίως τοῦ λόφου, στὰ Καταλυμάτσα, ὅπου καὶ τὸ ἀρχαῖο λιμάνι, καὶ στὸ Mοναστῆρι τῆς Παναγίας τῆς Καλαμιώτισσας, τὸ ὁποῖο ἔχει κτισθεῖ στὰ ἐρείπια τοῦ ναοῦ τοῦ Ἀπόλλωνος Ἀσγελάτα.
Οἱ συστηματικὲς ἐξορμήσεις ἄρχισαν τὸ 1996 καὶ συμμετέχουν οἱ Ἄ. Ματθαίου, Ἀθ. Θέμος, Ἕλενα Ζαββοῦ, καὶ Γ. Παπαδόπουλος. ῾Η ἐργασία ἀπέφερε τὸν ἐντοπισμὸ ἐπιγραφῶν ἤδη δημοσιευμένων στὶς IG (εἰκ. 7), ἀπὸ τὶς ὁποῖες ἀρκετὲς εἶναι ἐντοιχισμένες στὸ Μοναστῆρι καὶ ἄλλες βρίσκονται στὸ νεκροταφεῖο τῆς ἀρχαίας πόλεως, ἀλλὰ καὶ ἄλλων, ποὺ δὲν ἦσαν γνωστές (εἰκ. 8, 9). Οἱ περισσότερες ἀπὸ τὶς ἐντοπισθεῖσες στὴν ἀρχαία πόλη ἔχουν μεταφερθεῖ μὲ τὴν φροντίδα τῆς Ἀρχαιολογικῆς Ὑπηρεσίας στὴν Ἀρχαιολογικὴ Συλλογὴ τῆς Χώρας. Ἡ ἐργασία ἔχει σχεδὸν ὁλοκληρωθεῖ καὶ ἑτοιμάζεται ἡ δημοσίευση τῶν νέων εὑρημάτων.

 

Eἰκ. 7. Ἀνάφη. Ἡ ἀρχαϊκὴ ἐπιτύμβια ἐπιγραφὴ IG XII 3, 255.

Eἰκ. 8. Ἀνάφη. Ἡ ἐπιτύμβια ἐπιγραφὴ τοῦ Ἔρωτος (3ος αἰ. μ.Χ.)· νεκρόπολη τῆς ἀρχαίας Ἀνάφης.

Eἰκ. 9. Ἀνάφη. Ἡ ἀναθηματικὴ ἐπιγραφὴ στὸν Ἀπόλλωνα Ἀσγελάτα (3ος αἰ. π.Χ.). Μοναστῆρι τῆς Παναγίας τῆς Καλαμιώτισσας.

Δημοσιεύσεις τῶν εἰκονιζομένων ἐπιγραφῶν

Eἰκ. 1. Γεωργία Μαλούχου, Νέα ἐπιγραφὴ γενῶν, στὸν τόμο Χιακὸν Συμπόσιον εἰς μνήμην W. G. Forrest. Ἑλληνικὴ Ἐπιγραφικὴ Ἑταιρεία, Ἀθῆναι 2006, 81-94.
Εἰκ. 2. Νέα ἔκδοση: Α. P. Matthaiou, Τὰ ἐν τῆι στήληι γεγραμμένα. Six Greek Historical Inscriptions of the Fifth Century B.C. Ἑλληνικὴ Ἐπιγραφικὴ Ἑταιρεία, Ἀθῆναι 2011, 13-34.
Εἰκ. 3. B. Haussoullier, Ιnscriptions de Chios, BCH 3 (1879) 325, ἀρ. 15.
Εἰκ. 4. IG XII 5, 107.
Εἰκ. 5. Ἄ. Π. Ματθαίου, Τρεῖς ἐπιγραφὲς Πάρου, ΗΟΡΟΣ 10-12 (1992-98) 430-436.
Εἰκ. 6. Ζώζη Παπαδοπούλου, Ἐπιτύμβιες ἐπιγραφὲς Πάρου, ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΟΝ 1 (2012) 49, ἀρ. 8 (εἰκ. 8).
Eἰκ. 7. IG XII 3, 255. Νέα ἔκδοση: Ἄ. Π. Ματθαίου, ΗΟΡΟΣ 8-9 (1990-91) 119-121.
Eἰκ. 8. Γ. Παπαδόπουλος, Ἐπιγραφὲς ἀπὸ τὴν Ἀνάφη, ΗΟΡΟΣ 22-25 (2010-13) 366-367, ἀρ. 6 (εἰκ. 4).
Εἰκ. 9. Γ. Παπαδόπουλος, ΗΟΡΟΣ 22-25 (2010-13) 363-364, ἀρ. 2 (εἰκ. 2).

Ἄ. Π. Ματθαίου
Γεωργία Μαλούχου
Ζώζη Παπαδοπούλου
Ἀθ. Θέμος

_____________________

1 Γ. E. Μαλούχου – Ἄ. Π. Ματθαίου, Συνοπτικὸς κατάλογος τῶν ἐπιγραφῶν τοῦ Μουσείου Χίου, στὸν τόμο Χιακὸν Συμπόσιον εἰς μνήμην W. G. Forrest, Ἑλληνικὴ Ἐπιγραφικὴ Ἑταιρεία, Ἀθῆναι 2006, 185-252.